باغ قلهک در انتظار بازگشت بهار سیاسی

محمدجواد ظریف که روز چهارشنبه به منظور شرکت در کنفرانس حمایت از سوریه به لندن سفر کرده بود، روز جمعه در دیدار با همتای انگلیسی خود از آغاز خدمات کنسولی در سفارت‌خانه‌های ایران و انگلیس در لندن و تهران طی یک ماه آینده خبر داد؛ خبری که سفر پر مشغله ظریف در لندن تحت‌الشعاع آن قرار گرفت و بیشتر در قالب "صدور ویزا"، توجه رسانه‌ها را به خود جلب کرد.

محمدجواد ظریف و فیلیپ هاموند شانزدهم بهمن ماه بعد از پایان مذاکرات یک ساعت و نیمه در لندن در گفت وگو با خبرنگاران اعلام کردند صدور ویزای سفارتخانه‌های دو کشور در تهران و لندن در چند هفته آینده انجام می‌شود.

در یک ارزیابی و تحلیل کلی، صدور ویزا در چارچوب بهبود مناسبات ایران و انگلیس و نشانه‌‌ای از گرم شدن روابط دو کشور در دوره‌ای پسا تحریم تلقی شده است.

البته پیش از آنکه علل و چرایی بهبود روابط تهران- لندن به بحث گذاشته شود، برخی از محافل رسانه‌ای غرب با نادیده‌انگاری تاریخچه استعمار پیر از هم‌ اکنون سعی دارند هرگونه مانع و اخلالی در گسترش روابط دو کشور را به تهران نسبت دهند یعنی در واقع توپِ نتیجه نگرفتن و به سنگ خوردن احتمالی بهبود روابط دو کشور به زمین ایران انداخته می‌‌شود.

در این راستا ، "نیویورک تایمز" در گزارشی با چشم گذاشتن بر روی جنایات روباه پیر در تاریخ معاصر ایران به‌دنبال آن است بدبینی و سوءظن به جای مردم نسبت به رفتار و عملکرد انگلیس استعمارگر را به «تئوری توهم» تنزل دهد و مخدوش نماید. به گزارش این نشریه آمریکایی، سندروم «دایی جان ناپلئون» هنوز در ذهن ایرانیان ریشه دارد و به تعبیری عامیانه، «کار، کار انگلیسی‌هاست».

اما برخلاف فضاسازی‌های غربی‌ها، این یک واقعیت غیرقابل کتمان است که انگلیس چندان تصویر روشنی نزد مردمان خاورمیانه ندارد. خاطره استعمارگری و تاریخ دست‌اندازی‌های سیاسی عموماً مخفیانه این کشور در تحولات سیاسی منطقه، حسی از تردید و بدگمانی را حول سیاستمداران لندن پدید آورده است. بخش گسترده و طولانی مدتی از تاریخ معاصر مناسبات ایران و انگلیس نیز دستخوش این تصویر و ذهنیت منفی بوده است.

جدای از این مسئله، اینکه وزیرامور خارجه انگلستان با اشتیاق از بازگشایی سفارت این کشور در ایران سخن می‌گوید، بیانگر آن است که غرب برای تأمین امنیت منطقه خاورمیانه به تهران چشم دوخته است. به بیانی دقیق‌تر، غرب برای مقابله با گروه تروریستی داعش به حمایت و کمک‌های ایران نیاز دارد و روی این حمایت و کمک‌ها هم حساب باز کرده است.

به علاوه، چرخش لندن به سمت تهران از تقویت قدرت منطقه‌ای ایران حکایت دارد و ناگفته پیداست پس از تشدید تحرکات داعش در عراق و سوریه، نقش‌آفرینی و هدایت‌گری ایران در تحولات و معادلات منظقه‌ای بیشتر نمایان شده به طوری که در حال حاضر برای غرب همکاری با ایران به منظور مقابل با داعش به عنوان «یک ضرورت» مطرح است.

افزون بر نقش‌آفرینی ایران در منطقه، اجرای برجام و لغو تحریم‌ها، اهمیت اقتصادی و تجاری ایران برای انگلیس را بیش از گذشته نمایان کرده است. از این‌رو، نیاز اروپا به منابع انرژی ایران و اهمیت اقتصادی بازار کشورمان برای لندن از دیگر دلایلی است که می‌تواند مبنای نزدیکی دو کشور قرار گیرد و احتمال بازگشت بهار سیاسی به قلهک را افزایش دهد. تاکید فیلیپ هاموند در نشست خبری مشترک با محمدجواد طریف بر رفع موانع همکاری‌ها و تعاملات بانکی میان دو کشور در این راستا ارزیابی می‌شود.

و نکته آخر این‌که رابطه با انگلیس را باید در چارچوب روابط ایران با اتحادیه اروپایی مورد توجه و برررسی قرار داد. این سخن بدان معناست که بازسازی و ترمیم مناسبات تهران- لندن می‌تواند به گسترش روابط ایران و اتحادیه اروپایی بیانجامد و بالعکس افزایش اختلاف و تضاد با انگلستان، کاهش مناسبات تهران با اروپایی‌ها را رقم زند.

....................................................................................................

بررسی و تحلیل / مصطفی عبدلی