پژوهش خبری صدا و سیما: درحالی که فدراسیون جهانی والیبال از سیستم چشم عقاب به عنوان جایگزین ویدیو چک در رقابت‌های لیگ جهانی استفاده کرده است این سیستم بخاطر برخی بندهای تحریمی برجام به ایران ارسال نشده است.

پس از جایگزینی سیستم چشم عقاب به جای ویدئو چک در مسابقات والیبال که از سوی فدراسیون جهانی والیبال در مسابقات جام جهانی انجام شد، مسئولان FIVB تصمیم گرفتند با توجه به عملکرد موفقیت آمیز این سیستم، در مسابقات لیگ جهانی و المپیک نیز از این فناوری استفاده کنند.

اما مسئولان شرکت «هاک ای» (مالک سیستم چشم عقاب) از طریق FIVB رسما اعلام کردند که به علت تحریم های موجود علیه ایران برای راه اندازی و بهره برداری سیستم چشم عقاب به ایران نخواهند آمد و فدراسیون جهانی والیبال هم طی نامه ای اعلام کرد با توجه به عدم حضور شرکت «هاک ای» از سیستم ویدئو چک (ویدئو چلنج) که در دو سال پیش هم مورد استفاده قرار گرفته است در مسابقات لیگ جهانی در تهران استفاده شود.

اما سئوال اصلی اینجاست؛ چرا یک کالای که کاربردی در موضوع هسته ای ایران نیز ندارد همچنان درلیست تحریم ها قرار گرفته است؟

برای پاسخ به این سوال باید ابتدا به متن برجام رجوع کرد.

بر اساس متن برجام تعلیق تحریم اقلام با کاربرد دوگانه به روز انتقال یعنی 8 سال بعد از روز اجرای برجام (26 دی ماه 1402) موکول شده است.

در بند 19 و20 پیوست 5، ذیل عنوان روز انتقالی آمده است: (در ترجمه فارسی به اشتباه بند 18 و 19 درج شده است)

بند 1-5-1 و 2-5-1 (که در عکس بالا با خط قرمز مشخص شده است) همان بندهایی هستند که در پیوست دو برجام و در لیست تعلیق تحریم ها قرار گرفته بودند ، اما پیوست 5 برجام مشخص کرد که این تحریم نه در روز اجرای توافق (26 دی 1394) بلکه در روز انتقالی (26 دی 1402) تعلیق می شود.

بند 1-5-1 و 2-5-1 ، بندهایی است که به تعلیق تحریم های اتحادیه اروپا درباره اقلام دوگانه اشاره دارد البته بر اساس تکمله بند 20 پیوست 5 و همانگونه که گفته شد این تحریم روز انتقال یعنی 8 سال بعد از روز اجرا برداشته می شود.

متن ترجمه شده بند 1-5-1 و 2-5-1 در ادامه آمده است:

1.5.1. تحریم های مرتبط با فعالیت های هسته ای حساس اشاعه ای (کالاها و فن آوری، سرمایه گذاری و آموزش های تخصصی) (مواد 1(1) (a), (b), (d), (e), (2), (3) and (4), 2, 3, 5, 14 and 21 تصمیم 2010/413/CFSP؛ مواد 2, 3, 4, 5, 6,7, 17(1), (2) (a), 18, 19 and 22 و پیوست های I, II and III آئین نامه اجرایی شماره 267/2012 شورای اتحادیه اروپایی)؛

1.5.2. تحریم های مرتبط با خدمات تبعی برای هر یک از گروه های فوق (به ارجاعات فوق مراجعه کنید).

تعلیق تحریم اقلام دوگانه توسط آمریکا اما وضعیتی به مراتب بدتر از وضعیت تعلیق تحریم این کالاها در اتحادیه اروپا دارد چرا که بر اساس متن برجام تحریم اقلام دوگانه توسط آمریکا دائمی است.

چرا که در هیچ قمست برجام به لغو تحریم CISADA که در این قانون اقلام دوگانه مورد تحریم قرار گرفته اند اشاره‌ای نشده است.

نکته حایز اهمیت آنکه یکی از دلایل اصلی وضع تحریم CISADA که در سال 2010 در کنگره علیه ایران به تصویب رسید موضوع برنامه هسته ای ایران بوده است.

در چنین شرایطی که تحریم اقلام دوگانه همچنان پابرجا باقی مانده است کشورهای 1+5 و ایران توافق کردند با تشکیل کارگروه خرید (با نظر کمیسیون مشترک) به صورت موردی نسبت به صادرات و واردات اقلام دوگانه مجوز لازم را صادر کنند.

در بند 6 پیوست 4 برجام شرح کارگروه خرید و وظایف آن آمده است.

اما ترکیب کمیسیون مشترک (که دارای 8 عضو ایران ، روسیه ، چین، آمریکا، فرانسه، انگلیس، آلمان و نماینده اتحادیه اروپا است) و همچنین شرایطی که برای کارگروه خرید در نظر گرفته شده بیانگر آن است که:

1ـ ایران برای خرید، انتقال، استفاده، دریافت کمک فنی یا آموزش، جذب سرمایه، و دریافت خدمات مرتبط با موارد با کاربرد دوگانه (که شامل موارد بسیاری می‌شود که آن موارد کاربرد وسیعی در صنایع مختلف کشور دارند)، ملزم به اخذ مجوز از کارگروه خرید کمیسیون مشترک و پذیرش محدودیت‌های مربوطه خواهد بود. اخذ مجوز هم تنها با اجماع کلیه‌ی اعضاء امکان‌پذیر است.

2ـ لیست اقلام دوگانه از طرف شورای امنیت قابل بروز رسانی و افزودن موارد جدید به آن است، و هر کشور طرف معامله با ایران نیز می‌تواند اقلام جدیدی را به لیست اقلام ممنوعه (با کاربرد دوگانه) خودش اضافه کند.

3ـ با مشکل مواجه شدن صنایع مختلف و تحقیق و توسعه (به خصوص صنایع Hi Tech) با توجه به وسعت دامنه‌ی اقلام و تجهیزات ذکر شده در لیست‌ موارد با کاربری دوگانه

4ـ باز شدن باب امتیازگیری کشورهای 1+5 از ایران، با توجه به این‌که ایران برای واردات و استفاده از این اقلام مورد نیاز صنایع خود، محتاج اجازه گرفتن از تک‌تک آن کشورها شده است.

5ـ لو رفتن اطلاعات مربوط به زنجیره تأمین و نیازها و توانایی‌ها و فعالیت‌های کشور در حوزه‌های صنعتی مختلف، با توجه به اینکه ایران (مطابق بند 6.4.2 ضمیمه 4 برجام) ملزم به ارائه اطلاعات کامل مرتبط به اقلام و تجهیزات مربوطه (شامل نام، آدرس، شماره تلفن و ایمیل صادرکننده و واردکننده، اعلام نوع و محل استفاده، جزئیات حمل و نقل و...) به کمیسیون مشترک گردیده است.

6ـ بروکراسی مربوط به ارائه و بررسی و تأیید این حجم انبوه از اطلاعات. گفتنی است (مطابق بند 6.4.4 و 6.4.5 ضمیمه 4 برجام) کارگروه خرید و کمیسیون مشترک تا 45 روز می‌توانند تأیید یا رد درخواست ایران را معطل نمایند.اجازه بازرسی آژانس از همه مکان‌ها در کشور که در آن از اقلام با کاربرد دوگانه (مندرج در INFCIRC/254/rev.12/Part1) استفاده شده است (مطابق بند 6.7 ضمیمه 4 برجام). این امر پای بازرسان آژانس (و جاسوسان غربی) را به مراکز غیرهسته‌ای ایران نیز باز می‌کند.

7ـ‌ اجازه یافتن کشور فروشنده‌ی کالا، تجهیزات، مواد، فناوری با کاربردی دوگانه به ایران (مندرج در INFCIRC/254/rev.9/Part2) و نیز کارشناسان کمیسیون مشترک، برای راستی‌آزمایی استفاده نهایی آن اقلام در ایران (بند 6.8 ضمیمه 4 برجام).

 چه کالاهایی شامل اقلام دوگانه می شوند؟

بند 6 پیوست 4 برجام یعنی همان بندی که به موضوع کارگروه خرید اشاره کرده ، مخاطبان را برای شناسایی اقلام دوگانه به دو اطلاعیه INFCIRC/254/Rev.12/Part 1 و INFCIRC/254/Rev.9/Part 2 آژانس بین المللی انرژی اتمی ارجاع داده است.

رجوع به این دو اطلاعیه بیانگر آن است که تعداد قابل توجهی از کالاها درلیست اقلام دوگانه آژانس قرار گرفته است.

نکته حایز اهمیت آنکه در برجام تاکید شده هر کالای دیگری که دولت ها تشخیص دهند ممکن است به فعالیت های متعارض با این برجام کمک نماید جز کالاهای با کاربرد دوگانه قرار گرفته و بنابراین شامل محدودیت های سنگین مندرج در برجام می شود.

به قسمت ابتدایی این گزارش برگردیم ؛ سیستم چشم عقاب به خاطر تحریم ها به ایران نیامد.

اگر به اطلاعیه های آژانس درباره کلاهای ممنوعه رجوع کنیم متوجه می شویم که دوربین های پیشرفته (که چشم عقاب نیز شامل این دوربین های می شود) در زمره این دست از کالاها قرار دارد. (قسمت 1.A و 5.B اطلاعیه INFCIRC/254/Rev.9/Part 2 به تحریم دوربین های پیشرفته اشاره دارد) بنابراین و بر اساس برجام، برای انتقال این دوربین ها به ایران باید جلسه کار گروه خرید تشکیل و پس از فرآیند کسب اطلاعات در صورت موافقت اعضا مجوز انتقال آن صادر شود که با توجه به روند برورکراتیک کارگروه خرید و همچنین سنگ اندازی کشورهای غربی که اکثریت قاطع کمیسیون مشترک را تشکیل می دهند عملا هیچ گاه چنین تکنولوژی هایی وارد کشور نمی شود.

پژوهش خبری صدا و سیما//