آیا عربستان سعودی به سمت جنگ داخلی پیش می رود؟

به گزارش سرویس بین المللی خبرگزاری صدا و سیما؛ پایگاه اینترنتی «گلوبال ریسرچ» این پرسش را مطرح کرد که آیا عربستان سعودی به سمت جنگ داخلی پیش می رود؟
گلوبال ریسرچ در گزارشی نوشت: آیا راهبرد لبه پرتگاه و سیاست های خشن مداخله عربستان سعودی در خاورمیانه گریبانگیر این کشور شده است؟
پس از دهه ها ایفای نقش واسطه بین کشورهای خارجی و تحکیم موقعیت خود به عنوان یک قدرت منطقه ای، به نظر می آید سیاست های عربستان سعودی در زمینه مداخله در امور کشورهای همسایه و حمایت از تروریسم در نهایت مسائل را به نحوی وخیم تر کرده است که می تواند این کشور را درگیر هرج و مرج کند. افزایش خشم عمومی در پی تلاش برای اتخاذ تدابیر ریاضتی، مشکلات اقتصادی به علت نوسان قیمت نفت و بروز نشانه ها در خصوص اختلافات سلطنتی بر سر جانشین ملک سلمان بن عبدالعزیز آل سعود بدین معناست که ماجراجویی های عربستان در خارج در حال آماده کردن زمینه برای درگیری داخلی است که می تواند به بی ثباتی بیشتر در خاورمیانه منجر شود. این در حالی است که دیگر کشورها همچون ایران و ترکیه در حال تبدیل شدن به رقبای احتمالی برای برعهده گرفتن رهبری جهان عرب هستند.
1. عربستان سعودی در حال تجربه نشانه های فزاینده بی ثباتی است
عربستان سعودی برخی مشکلاتی را تجربه کرده است که به بی ثباتی داخلی منجر می شود. در ماه آوریل سال 2017، «بلومبرگ» گزارش داد که ملک سلمان مجبور شده است پاداش و فوق العاده کارمندان دولت را به شکل قبل بازگرداند. ناظران در ماه مارس خاطر نشان کردند که ذخایر ارزی عربستان سعودی در حال کاهش است.
افزایش مشکلات مالی عربستان تا حدی به علت کاهش قیمت نفت است. در ماه ژانویه سال 2016، «ایندیپندنت» خاطر نشان کرد کاهش ارزش نفت، طرح های اصلی عربستان را به خطر خواهد انداخت و این که یک سوم افراد 15 تا 24 سال در این کشور بیکار هستند. «میدل ایست آی» به نقل از کارشناسان در آمریکا خاطر نشان کرد صادرات خالص نفت عربستان سعودی در سال 2006 کاهش یافت و از سال 2005 تا سال 2015 به طور سالانه به میزان 1.4 درصد در سال کاهش داشت. «سیتی گروپ» تخمین زده است که منابع صادرات نفت عربستان احتمالا تا سال 2030 به طور کامل تمام خواهد شد.

2. افزایش نشانه ها در خصوص درگیری داخلی در عربستان سعودی
برخی علائم وجود دارد که خانواده سلطنتی عربستان سعودی نیز در حال تجربه میزان زیادی از اختلافات داخلی است. ملک سلمان با اتخاذ اقدام جنجالی اصلاح کامل مسیر جانشینی در عربستان سعودی و انتصاب محمد بن سلمان، پسر خود، به عنوان ولیعهد، باعث دگرگونی شدیدی در این کشور شده است. با توجه به این که این کار باعث اختلاف در خانواده سلطنتی شده، این یک اقدام خطرناک است. «فارین پالسی» خاطر نشان کرده است که نیروهای امنیتی عربستان سعودی تحت یک فرماندهی واحد نیستند که معنایش آن است که در صورت درگیری داخلی، ارتش با خطر شکاف مواجه است.
در سال 2015، «ایندیپندنت» با یک شاهزاده سعودی گفتگو کرد که فاش کرد هشت تن از 11 برادر سلمان از رهبری وی ناراضی هستند و در حال بررسی برکناری وی از قدرت و جایگزین کردن وی با شاهزاده احمد بن عبدالعزیز وزیر کشور سابق هستند.
«ان بی سی نیوز» فاش کرد ترفیع پسر سلمان به جایگاه ولیعهدی همچنین باعث خشم شاهزاده محمد بن نایف شده است که پیش از این در نوبت رسیدن به تاج و تخت قرار داشت و به علت موضع تندش در قبال ایران شناخته می شود. بیست و هشتم ماه ژوئن سال 2017، «نیویورک تایمز» گزارش داد از خروج نایف از عربستان جلوگیری و وی در کاخ خود در جده حصر شده است.
ملک سلمان از جنگ در یمن برای مقابله با نارضایتی نخبگان از طریق ایجاد آن چه که «واشنگتن پست» به عنوان افزایش احساس ملی گرایانه در بین شهروندان توصیف می کند، استفاده کرده است. این اقدام همچنین تلاشی برای اتخاذ اقدامات فعالانه در برابر حمایت ایران از انصارالله در یمن و جلوگیری از بی ثباتی ناشی از بهار عربی بود. به رغم این که این مداخله احتمالا مزایای کوتاه مدت برای عربستان سعودی داشته ولی این همچنین به شکاف بیشتر در خاورمیانه منجر شده و به کشورهای همسایه اجازه داده است اقداماتی برای گرفتن جای عربستان به عنوان قدرت مسلط منطقه انجام دهند.

3. تغییرات ژئوپلتیک احتمال درگیری را افزایش می دهد.
فقط یمن نیست که باعث نگرانی سعودی ها می شود. سال ها مداخله باعث می شود که عربستان بیش از پیش امور خارجه خود را با هدف اجتناب از بی ثباتی داخلی و ایجاد توازن منطقه ای، انجام دهد. تلکس های دیپلماتیک وزارت امور خارجه عربستان سعودی که توسط «ویکیلیکس» منتشر شد، نشان می دهد که مقامات این کشور به ادامه ویران کردن سوریه متعهد هستند از بیم این که حکومت بشار اسد به علت جنگ داخلی ویرانگر در این کشور، دست به تلافی بزند. عربستان از طریق حمایت از گروه های تروریستی، به این جنگ دامن زده است. تلکس های وزارت امور خارجه آمریکا که توسط ویکیلیکس منتشر شده است، حاکی از آن است که عربستان سعودی به عنوان مهم ترین کمک کننده مالی به گروه های تروریستی سنی در سطح جهان قلمداد می شود. همواره نگرانی هایی وجود داشته که ممکن است این روش از کنترل خارج شود و مشکلاتی برای حامیان تروریسم ایجاد کند.
به طور سنتی، قدرت در خاورمیانه بین اسرائیلی ها و سعودی ها تقسیم شده است. با این حال، به علت تغییر راهبرد آمریکا و تلاش دیگر کشورهای خاورمیانه برای تبدیل شدن به بازیگران مهم تری در منطقه، ممکن است این نظم منطقه ای شروع به تغییر کند. در ماه مارس سال 2016، جولیان آسانژ خاطر نشان کرد استراتژیست های آمریکایی همچون جان برنن بیش از پیش محور سعودی-اسرائیلی را به عنوان مانعی در مسیر منافع راهبردی گسترده تر آمریکا، به ویژه در قبال ایران، قلمداد می کنند.
در ادامه این گزارش آمده است این تغییر سیاسی هم اکنون در مورد بحران جاری در قطر، قابل توجه است. مناقشه با قطر یک خطر بسیار واقعی ایجاد می کند که با توجه به حمایت دو طرف از گروه های تروریستی، ممکن است درگیری ها به داخل عربستان کشیده شود. بحران اخیر همچنین ظهور یک نظم جدید را در خاورمیانه فاش کرده است: کشورهایی که از محور قدیمی سعودی-اسرائیلی حمایت می کنند و آنهایی که می خواهند توازن قدرت را تغییر دهند. عربستان مورد حمایت مصر، امارات عربی متحده، بحرین، یمن و مالدیو است. قطر مورد حمایت ایران و ترکیه واقع شده است. ترکیه در سال های اخیر به طور پیوسته نقش خود را در خاورمیانه گسترش داده است و از سوی آمریکا به عنوان بازیگر مناسبی برای متوازن کردن نفوذ سعودی ها در کشورهایی همچون پاکستان قلمداد می شود. ترکیه و ایران هم اکنون فعالانه تلاش می کنند عربستان سعودی را به چالش بکشند.

4. خطرات جنگ داخلی در عربستان
جنگ داخلی یا درگیری داخلی در عربستان سعودی به سرعت از لحاظ ماهیت، بین المللی خواهد شد. پیمانکاران دفاعی بیش از پیش جذب پول سعودی ها می شوند. عربستان همچنین بیش از پیش از شرکت های نظامی خصوصی همچون «بلک واتر» استفاده کرده است.
شبح اشاعه تسلیحات هسته ای در خاورمیانه همچنین به نگرانی ها درباره احتمال افتادن تسلیحات به دست افراد ناباب یا استفاده بی هدف از آنها، قوت می بخشد.
در صورتی که مناقشه با قطر (یا هر یک از چندین منطقه ای که عربستان سعودی در آنها مداخله کرده است) از کنترل خارج شود، اشاعه احتمالی تسلیحات هسته ای، یک خطر جدی به وجود می آورد. جنگ داخلی در عربستان همچنین خطری برای جامعه بین المللی دارد زیرا در صورتی که شهرهای مقدس مکه و مدینه در جریان جنگ لطمه ببیند، ناآرامی گسترده روی خواهد داد.
کاهش ذخایر ارزی، کاهش ذخایر نفت، درگیری داخل خانواده سلطنتی و تهدید همیشگی گروه های تروریستی برای حامیان خودشان، همگی نشان می دهد که عربستان سعودی در مسیر روبرو شدن با یک بحران قرار دارد.