به گزارش
خبرگزاری صداوسیما مرکز سیستان و بلوچستان، یکی از این گویش ها، گویش سیستانی در شمال سیستان و بلوچستان است که در سالهای اخیر رو به فراموشی است.
فرهنگ نویسان، سیستانی را یکی از چهار زبان متروک پارسی یاد کردهاند.
بسیاری از واژگان سیستانی از هزار سال پیش تاکنون تفاوت چندانی نکردهاست، اگرچه اصل زبان که احیاناً همان سکزی است، پیش از این منقرض شده و تنها گویش آن باقیماندهاست.
گویش سیستانی و زبان عربیخلیلی، کارشناس ادبیات و گویش میگوید: در کشور بیش از ۳۰گویش وجود دارد که گویش سیستانی با دارا بودن قواعد دستوری و دور بودن از حوزه جغرافیایی زبان عربی، خالص مانده است.
وی با بیان اینکه این گویش از شاخههای زبان باستانی ایران است گفت: بسیاری از واژگان گویش سیستانی ابتدا به ساکن است.
گویش سیستانی از گویشهای وابسته به زبانهای ایرانی غربی و از شاخه جنوبی آن است که به گروه زبانهای هندوایرانی تعلق دارند.
دکتر محمد معین در مقدمه کتاب برهان قاطع، گویشهای سگزی و زاولی را زیرمجموعه زبانهای ایرانی قید کرده است.
یک سرود دینی به گویش سیستانی باقیماندهاست که به اواخر دوره ساسانی نسبت داده میشود.
سرود آتشکده کرکویه یکی از زیباترین سرودهای مذهبی زرتشتیان سیستان بوده است که به هنگام روشن کردن آتشگاهها، به آواز بلند خوانده میشده است. {سیستانی، محمداعظم. مقاله «سرود آتشکده کرکوی یا قدیمیترین شعر در لهجه محلی سیستان» در ماتیکان سیستان، مجموعه مقالات سیستانشناسی. مشهد، واژیران، ۱۳۷۸، ص ۳۹۴. }
گویش محلی سیستانی دانشگاهی میشودخلیلی، کارشناس ادبیات و گویش با تاکید به اهمیت حفظ گویشهای زبان فارسی میگوید: ادبیات ملی و محلی هر منطقهای نشات گرفته از فرهنگ و تمدن آن حیطهی جغرافیایی است و برای حفظ و گسترش آن باید تلاش کرد.
این کارشناس ادبیات و گویش میگوید، بسیاری از مردم بخصوص نسل جوان از این گویش فاصله گرفته اند که برای جلوگیری از فراموشی آن با همکاری وزارت علوم برنامه ریزی شده در آینده ۲واحد درسی اختیاری در دانشگاههایی که دانشجویان سیستانی تعدادشان زیاد است به گویش سیستانی اختصاص یابد.
ورود گویش محلی سیستانی به مدارساما تا رسیدن به دانشگاه نیاز است تا آموزش و پرورش هم به این موضوع ورود کند
مدیر آموزش و پرورش زابل هم گفت: گویش محلی سیستان بخشی از هویت فرهنگی ما بشمار میرود و ما میتوانیم در پنجرههای بازی که در ساعات کلاسی داریم به آن بپردازیم.
بزی با بیان این که برخی خانوادهها مانع از یادگیری این گویش میشوند و بی توجهی به آن را نوعی فیس و افاده قلمداد میکنند، گفت: این نهادهای آموزشی و تربیتی هستند که میتوانند دانش آموزان را نسبت به فرهنگ کهن این سرزمین آشنا سازند.
گویش سیستانی هیچگاه یک زبان نوشتاری نبودهاست، پس اثر مکتوبی که مستقلاً متعلق به گویش سیستانی باشد نیز وجود ندارد.
در میان کتب ادبی به نوشتار سیستانی در صده اخیر نیز ناهماهنگیهای بارزی در رسمالخط سیستانی به چشم میخورد.
برای یکپارچهسازی رسمالخط سیستانی در حال حاضر کوششهای تازهای صورت گرفته و چند جلد کتاب به گویش سیستان با خط فونتیک بینالمللی ipa و ترجمه به فارسی نوشته شده است، که عبارتند از: ۱- ادبیات سیستان، بخش نثر، ادبیات داستانی، آسوکه، جلد نخست، غلامرضا عمرانی، نشر دریافت، ۱۳۹۲؛ ۲- ادبیات سیستان، بخش نثر، ادبیات داستانی، آسوکه، جلد دوم، غلامرضا عمرانی، نشر دریافت، ۱۳۹۳؛ ۳- ادبیات سیستان، بخش نثر، ادبیات داستانی، آسوکه، جلد سوم، غلامرضا عمرانی، نشر دریافت، ۱۳۹۴؛ ۴- ادبیات سیستان، بخش نظم، شعر امروز، جلد نخست، (موسیقی) غلامرضا عمرانی، نشر دریافت، ۱۳۹۴.
مرضیه کیخا و حوریه رخشانی