خون‌هایی با نام‌های نا آشنا

۹ سال پیش دختر بچه ۱۸ ماهه شبستری در یک وضعیت بحرانی نیاز به خون داشت، اما هیچکدام از گروه‌های خونی A-B-AB و O با بدن او سازگار نبود سازمان انتقال خون تهران با نمونه خون این دختر بچه متوجه شد گروه خونی او O بمبئی است و با انتقال خون سازگار جان او نجات یافت حالا هر ساله دردی برای یادآوری اهمیت خون نادر برای نجات جان یک بیمار روز ملی خون نادر در تقویم سازمان انتقال خون ثبت شده است.
کشور ما تنها کشور مسلمان عضو کارگروه بین المللی خون‌های نادر است که می‌تواند در زمان‌های بحرانی به کمک بیمارانی که خون نادر دارند بیاید و به آن‌ها کمک کند.
در آسیا پنج کشور چین، ژاپن، تایوان، سنگاپور و ایران عضو کارگروه بین المللی خون‌های نادر هستند.
اقای دکتر پیمان عشقی مدیر عامل سازمان انتقال خون ایران در مصاحبه اختصاصی با خبرنگار خبرگزاری صدا وسیما گفت: ذخیره خون در حالت عادی بیش از ۳۵ روز امکان پذیر نیست، اما با تمهیدات لازم و فناوری‌های به روز ما ۲۳۰ واحد خون نادر را در دمای منفی ۸۰ درجه برای ۲۰ سال ذخیره نگه می‌داریم تا در زمان نیاز بتوانیم از آن برای جان انسان‌هایی که خون نادر دارند استفاده کنیم.
وی با اشاره به اهمیت خون نادر در زمان‌های سوانح و تصادفات گفت: خون نادر در بین هزار تا ۵ هزار نفر فقط یک نمونه مشابه دارد و فراوانی خون بسیار نادر نیز بین ۵ هزار تا ۱۰ هزار نفر یک نمونه مشابه دارد. «اسرا» دختر بچه شبستری گروه خونی o بمبئی داشت که هم اکنون در کشور فقط ۵۲ نفر این گروه خونی را دارند.
آقای دکتر بشیر حاجی بیگی سخنگوی سازمان انتقال خون نیز در پاسخ به اینکه تا کنون چند نمونه خون نادر در کشور شناسایی شده گفت: ۱۸ گروه خونی بسیار نادر در کشور شناسایی شده که از بین ۴۰ هزار خون اهدایی شناسایی شده است.
وی درباره چگونگی شناسایی خون‌های نادر گفت: روزانه ۱۵۰ نمونه خون برای شناسایی خون‌های نادر غربالگری می‌شوند، یعنی خون‌های نادر بصورت اتفاقی کشف می‌شوند، ضمن اینکه خانم‌هایی که سقط مکرر دارند احتمال می‌دهند که خون نادر داشته باشند.
آقای دکتر مصطفی مقدم دبیر اجرایی برنامه ملی خون‌های نادر نیز با تأکید بر اهمیت شناسایی و ذخیره خون‌های نادر گفت: سوانح -تصادفات-جراحی‌ها و زایمان‌ها ضروری‌ترین زمان‌های استفاده از خون‌های نادر است که جان افراد در خطر است.
وی گفت: امسال تأکید بیشتری برای اطلاع رسانی به پزشکان و متخصصان و جراحان داریم که ارتباط بیشتری با سازمان انتقال خون داشته باشند و از برنامه‌های این سازمان برای تأمین خون بیماران مطلع باشند.
وی ادامه داد: به طور مثال گروه خونی بمبئی در هر سه میلیون ایرانی یک نمونه مشابه دیده می‌شود، موقع نیاز به تأمین چنین خونی از یک اهدا کننده کار سخت می‌شود، بنابراین باید خون این گونه افراد شناسایی و ذخیره شود تا زمان جراحی، سوانح و حوادث بتوانیم از آن استفاده کنیم که اگر تأمین خون سازگار به تأخیر بیفتد جان بیمار از دست می‌رود.
وی تاکید کرد: پزشکان باید بدانند اگر در شرایط خاص خون تزریقی سازگار با بیمار نباشد، شک کنند که خون نادر است، نمونه خون خود را به سازمان انتقال خون برای آزمایش بدهند، بعضی گروه‌های خونی نادر مثل «چِلانو» را فقط ۲ تا ۳ نفر در کشور دارند که بسیار نادر است.

اکنون در جهان ۳۳۶ گروه خونی نادر شناسایی شده که حدود ۱۰۰ گروه خونی آن بسیار نادر است.
در سال ۱۹۵۲ فردی به نام Bhende و همکارانش، گروه خونی جدیدی را در سیستم ABO معرفی کردند، گلبول‌های قرمز افراد شامل این گروه، با anti-A, anti-B, anti-A,B, anti-H واکنش نمی‌داد، این افراد در شهر بمبئی امروزی زندگی می‌کردند و شاید گروه خون این افراد با توجه به ازدواج‌های نزدیک فامیلی با تغییرات ژنتیکی تغییر یافته است، به این دلیل نام این گروه خونی نام شهری را که افراد دارای این گروه در آن دیده شدند، به خود گرفت.
اهداکنندگان گروه‌های خونی نادر به دو گروه تقسیم می‌شوند، گروه اول افرادی هستند که در خون آن‌ها چند آنتی ژن منفی وجود دارد و گروه دوم از افرادی تشکیل شده است که یک آنتی ژن با شیوع بالا در خون آن‌ها منفی است.
گروه‌های خونی نادر گاهی به صورت تصادفی در بین اهداکنندگان خون شناسایی می‌شوند، عده‌ای از افرادی که دارای گروه‌های خونی نادر هستند نیز در بیمارستان‌ها به علت بیماری، سقط جنین، عمل جراحی یا برخی حوداث که نیاز به خون دارند، شناسایی می‌شوند، اما برای تأمین خون به اشکال برمی‌خورند.