خداحافظ‌ای داغ بر دل نشسته

به گزارش خبرگزاری صداوسیما مرکز خراسان رضوی،
 صبح ۱۶ فروردین امسال
خبر کوتاه، اما بسیار اندوهناک بود.
حاج محمود اکبرزاده از پیرغلامان مشهد مقدس و از شاعران نامدار اهل بیت(ع) در ۸۷سالگی درگذشت.

خبر درگذشت استاد مسلّم، حاج محمود اکبرزاده بهتی ناگهانی در وجود همه ستایشگران جامعه مذهبی کشور، ممالک اسلامی و شیعی ایجاد کرد.
استاد حاج محمود اکبرزاده، مؤلف آثار جاودانه "حسین پیشوای انسانها"  و "گلبُن عفاف" و چندین اثر دیگر نشان داد که شخصیتی بسیار فراتر از نام یک شاعر آئینی و مداح دارد.
تألیف کتاب "حسین پیشوای انسانها"، آنهم در دوران خفقان طاغوت پهلوی، مبین اعتقاد راسخ و انقلابی آن انسان وارسته به ایستادگی در برابر ظالمان و ستمگران دوران بود.
شعر‌هایی که استاد اکبر زاده قرائت می‌کرد، همگی در راستای عزت آفرینی و عظمت و بزرگی اهل بیت(ع) بود.
هنوز مدت زمان کوتاهی از اعلام فوت این استاد بزرگ توسط پسر شان نگذشته بود که همه سایت‌ها بلافاصله این خبر را مخابره کردند.
سیل پیام‌های تسلیتی بود که از گوشه و کنار کشور و جهان در رسانه‌های گروهی، سایت‌ها و فضای مجازی منتشر می‌شد.

در نخستین ساعات مخابره این خبر آیت الله سیداحمد علم الهدی امام جمعه مشهد و نماینده، ولی فقیه در خراسان رضوی با صدور پیامی درگذشت این شاعر آئینی، مداح برجسته و پیشکسوت کشور را تسلیت گفت.
وی در بخشی از پیام خود اینچنین آورد که: لازمه عشق و ارادت خالصانه این دلداده ساحت خدمت به سالار شهیدان این بود که همچون ارباب بی‌کفنش غریبانه دفن شود.
آیت الله علم الهدی افزود: بدن پاره پاره ارباب مظلوم او در میان حصیر پیچیده و دفن شد و بدن نوکر هم با کاور به خاک سپرده شد.
امام جمعه مشهد در این پیام ضمن عرض تسلیت به بازماندگان آن مرحوم و جامعه نخبه مداحان خراسان برای آن سعید فقید آمرزش و علو درجات و حشر با مولایش و شهدای کربلا را از درگاه احدیت مسئلت کرد.
تولیت آستان قدس رضوی نیز در پی درگذشت حاج محمود اکبر زاده، این ضایعه را به جامعه شعرای ولایی و آئینی، مداحان و خدام حضرت ثامن الحجج(ع) و به ویژه خانواده و بازماندگان این شاعر اهل بیت(ع) تسلیت گفت.
حجت الاسلام والمسلمین احمد مروی در بخشی از پیام خود اینچنین آورد که: این خادم و ذاکر اهل بیت(ع)، فردی مخلص و انقلابی بود و اشعاری پر مغز، با محتوا و برآمده از دل می‌خواند که خاطره شیرین آن هیچگاه از یاد‌ها نخواهد رفت.
کانون مداحان و شاعران آئینی کشور نیز یکی از ده‌ها تشکل مردمی و مجامعی بود که به مناسبت درگذشت این شاعر و پیرغلام اهل بیت(ع) پیام تسلیت صادر کرد.

در بخشی از این پیام آمده است: این مداح پرآوازه و ذاکر با اخلاص اهل البیت (علیهم السلام) خدمات زیادی در طول عمر مبارکشان در راستای ترویج معارف اهل البیت (ع) داشته و اشعار و مدایح و مراثی زیادی درباره ائمه طاهرین (علیهم السلام) سروده است.
کانون مداحان و شاعران آئینی کشور در پیام خود از حاج محمود اکبر زاده به عنوان استوانه مداحان کشور یاد کرد و در ادامه آورده است: اخلاق و منش این پیرغلام اهل البیت(علیهم السلام) او را به الگویی شایسته برای شاعران و مداحان تبدیل کرده بود.
حاج صادق آهنگران، مداح پیشکسوت کشورمان نیز در مورد فوت محمود اکبرزاده در پیامی گفت: حاج‌محمود اکبرزاده عمر شریف خویش را در راه اعتلای فرهنگ مقدس تشیع جعفری صرف کرد.
او در ادامه پیامش تالمات روحی خود را اینگونه با دو بیت شعر بیان می‌کند که:

نوا در نینوا سر داده  مشهد
که دیگر از نفس افتاده مشهد
حرم بر سینه می‌کوبد دریغا
شکست از داغ اکبرزاده مشهد






اکبر زاده، پدر معنوی شعر ولایی
با اوضاع و احوال به وجود آمده از شیوع بیماری کشنده کرونا متاسفانه فرصتی برای حضور جمعی و گروهی ارادتمندان به حاج محمود اکبر زاده فراهم نشد.
به همین منظور مؤسسه آفرینش‌های هنری آستان قدس رضوی جلسه شعری، به مناسبت هفتمین روز درگذشت حاج محمود اکبرزاده، پدر معنوی شعر ولایی، شامگاه ۲۴فروردین به صورت زنده برگزار کرد.
در این مراسم علی انسانی، شاعر برجسته کشور و مداح اهل بیت جهان تشییع گفت: مرحوم اکبرزاده برای شعرا بالاترین مشوق بود که خود نیز اشعار بسیار زیبایی دارد. او همواره به دنبال آن بود که اشعاری ولایی و انقلابی بسراید.

وی بیان کرد: اکبرزاده به تنهایی در ارتقاء شعر آئینی خراسان بسیار تأثیر داشت.

امیدوارم که در آینده جلسات و مراسمات شعر بسیاری با یاد ایشان برگزار شود تا همواره یاد و خاطره این عزیز را زنده نگه دارد.
علی انسانی افزود:مرحوم اکبرزاده سالیان متمادی مسئولیت هدایت سکان کانون مداحان و شاعران آئینی استان خراسان رضوی را بر عهده داشت و از استوانه‌های کانون مداحان کشور بودند.
او گفت: ارادت حدود ۵۰سال او به مقام معظم رهبری و علاقه متقابل رهبر معظم انقلاب به این شاعر و ذاکر با اخلاص، بر کسی پوشیده نیست.
همچنین محمدجواد غفورزاده(شفق)، شاعر اهل بیت، شعر خود را در وصف پدر معنوی شعر ولایی کشور خواند و در ادامه از غلامرضا سازگار، مدیحه سرا و شاعر اهل بیت، دعوت به عمل آمد.
سازگار در این نشست مجازی بیان کرد: اجازه می‌خواهم تا درگذشت مرحوم اکبرزاده را به رهبر انقلاب تسلیت عرض کنم، زیرا این استاد بزرگ از دوستان قدیمی رهبری بود. همچنین از خداوند خواستارم که استاد اکبرزاده در ثواب همه مجالس ما شریک باشد، چرا که او پیر غلام اهل بیت بود.

وی در ادامه به قرائت دو بیتی خود به شرح زیر پرداخت: "رهبر آزادگان را نوکری آزاده رفت، نوکری آزاده رفت و عاشقی دل‌داده رفت، ‏شمع جمع محفل اهل ادب، خاموش شد، افتخار ذاکرین محمود اکبرزاده رفت. "
سازگار ادامه داد: یاد اکبرزاده همواره زنده خواهد بود و من این مصیبت را به همه مداحان و شاعران آئینی مشهد تسلیت عرض می‌کنم.
همچنین در این جلسه محمدکاظم کاظمی، شاعر و نویسنده برجسته افغانستانی در ارتباط با حاج محمود اکبرزاده گفت: ایشان یک شخصیت شعردوست بود و همه ملزومات شعر مذهبی را داشت و از این جهت شعر او تأثیرگذاری همه جانبه‌ای بر مردم داشت.

 

وی افزود: او یک وجود جامع‌الاطراف بود که هم در جلسات مذهبی سخنوری کرده و هم در شعر دستی قوی داشت.
در ادامه این نشست، ولی‌الله کلامی از زنجان در این نشست زنده مجازی حضور یافت.
وی در خصوص پدر معنوی شعر ولایی کشور گفت: استاد اکبرزاده پیش از انقلاب در جبهه دفاع از انقلاب فعالیت داشت و پس از آن نیز در دوران دفاع مقدس و دیگر مسائل کشور، همواره در راه انقلاب قدم برمی‌داشت.
ایشان هم در دفاع از حریم ولایت، و هم در اشعار مذهبی شخصیتی بسیار ارزشمند بود و اشعار بسیار تأثیرگذاری در این خصوص دارد.

علی خوش‌چهره، شاعر مشهدی، یک دوبیتی که در وصف استاد اکبرزاده سروده بود را به شرح زیر قرائت کرد: "این پیرغلام عاشق آزاده،‏ بر مهر علی و فاطمه دل داده، ‏در روز ولادت علی‌اکبر، ‏ مهمان حسین گشت اکبر زاده. "
وی در ادامه گفت: ایشان تبحر و شناخت درستی از شعر و شاعری داشت و ما امیدواریم که بتوانیم حقی را که بر گردن ما داشتند به درستی جبران کنیم.
همچنین در این نشست حاج احمد واعظی، مداح و ذاکر اهل بیت، ابراز کرد: دوران کودکی ما داشتن کتاب شعر مرحوم اکبرزاده به نام «حسین پیشوای انسان‌ها» جرم بود.
ایشان در شعر خود عبارات کلیدی و حماسی استفاده می‌کرد و اشعار وی مجموعه کاملی از اشعار ولایی، حسینی و انقلابی بود.
حجت‌الاسلام حجت گنابادی‌نژاد، رئیس سازمان فرهنگی آستان قدس رضوی بیان کرد: درست است که مرحوم اکبرزاده بیشتر در زمینه شعر و ادب فعالیت داشت، اما در واقع او یک اندیشمند بود. کتابی که ایشان در مورد امام حسین (ع) نوشته است، جز معدود اشعاری است که علاوه بر توصیفات بر سیره اباعبدالله نیز تأکید دارد.

 

خراسان رضوی پیشرو در ذاکری و شاعری
امروز طبق آخرین آمار رسمی بیش از ۱۸۰هزار ذاکر اهل بیت عصمت و طهارت و شاعرآئینی در سراسر کشور داریم که آمار غیررسمی دو برابر این تعداد تخمین زده می‌شود.
این ذاکران و مداحان در بیش از ۱۲۰هزار هیئت مذهبی در سطح کشور با مجوز سازمان تبلیغات اسلامی، فعالیت فرهنگی و مذهبی دارند.

همچنین آمار‌ها بیانگر آنست که حدود ۳۰درصد از جمعیت کل مداحان کشور را بانوان تشکیل می‌دهند.
نخبگان جامعه مداحان کشور نیز بیش از ۳۰۰نفرند که از تحصیلات بالا و سبک‌های خاص مداحی برخوردار بوده و دارای مخاطب بیشتر و تاثیرگذاری زیادی بر روی مخاطبان هستند.
شورای هیئات مذهبی و کانون مداحان و شاعران آیینی بازوان قدرتمند سازمان تبلیغات اسلامی در ساماندهی هیئات مذهبی و مداحان هستند.
این دو تشکل میانی با نظارت سازمان تبلیغات اسلامی همه امور هیات‌های مذهبی و مداحان را برعهده دارند.
خراسان رضوی به ویژه شهر مشهد مقدس از دیرباز تا کنون همواره به عنوان یکی از مهمترین کانون‌های تربیت و آموزش ذاکران اهل بیت عصمت و طهارت و شاعران آئینی کشور بوده است.

ذاکران و شاعران آئینی پبشکسوتی همچون: مرحوم حاج سیدمحمود کهربائی، حاج محمود اکبرزاده، حاج سیدرضا موید، استاد شفق، مرحوم حاج محمدرضا انصاریان(صلوات خاصه امام رضا علیه السلام)، جعفر ملائکه، حاج سید جعفر ماهرخسار، حاج آقای ذوقیان، سیدمصطفی حسینی، خوش چهره، برادران قانع و حاج احمد واعظی.
بسیاری از شاعران آئینی و مداحانی که امروز در خراسان رضوی به ویژه مشهد مقدس فعالیت دارند از شاگردان حاج سیدمحمود کهربائی و استاد حاج محمود اکبرزاده هستند.


مردی که صدای بال ملائک را می‌شنید
در بهبوهه شیوع بیماری کرونا چه آرام شال و کلاه کرد و رفت.
آرام و بی صدا پاورچین، پاورچین. گویا نمی‌خواست کسی از رفتنش باخبر شود. همچنان که بودنش را در هیاهو بازار دنیا هرگز به رخ  نمی‌کشید مثل خاک، بی ادعا و فروتن، و همچون نسیم بهاری، مهربان و نوازشگر بود.

وقتی در کنارت می‌نشست، سراپا گوش و هوش می‌شد تا پاره‌های دلت را برایش بخوانی، و تو برای زمزمه کردن «صدای سخن عشق» به وجد می‌آمدی.
وقتی در چشم‌های روشنش نگاه می‌کردی، خودت را در آغوش کرامتی بیکران می‌دیدی.
با معنویت چشمانش، دست روحت را می‌گرفت و پله پله به ملاقات خدا می‌برد خدایی که در همین نزدیکی است.
چه آرامش لطیفی در چشمانش موج می‌زد. آرامشی معنوی که بوی عاشقانه‌های سعدی و عارفانه‌های حافظ را می‌داد.
آرامشی که تو را وسوسه به غزلخوانی می‌کرد. این که هر چه شعر نگفته داری، برایش بخوانی و از لبان متبسمش سیب سرخ «ماشاالله» صله بگیری.

مرد روشنی که انگشت اشاره‌اش همواره به سمت آسمان سبز بود.
مردی که صدای بال ملائک را می‌شنید و با یاکریم‌ها «یاهو» می‌گفت.
مردی که خدا را می‌دید و می‌شنید.
عارف دل شده‌ای که مشربش عاشقی و مستی، و مذهبش «یکتاپرستی» بود.
آه...! باور نمی‌کنم، مردی که «صدای سخن عشق» را در گوش زمین زمزمه کرد، تا دیروز چقدر به ما نزدیک بود و امروز چقدر دور...!
آنقدر دور که دیگر دست ما به ساحت فروتنی‌اش نمی‌رسد.
خوشا به حال او که، چون بوی گل پرید، و سبکبار و سبکبال، در آغوش «رفیق اعلی» آرمید.

آخرین مصاحبه با استاد
چند وقت پبش با مرحوم استاد حاج محمود اکبرزاده مصاحبه‌ای انجام دادم که در ذیل می‌خوانید.
او یکی از مداحان قدیمی و پیرغلامان مشهد مقدس است که در محله نوغان مشهد به دنیا آمد و نوحه خوانی و مداحی را هم از همان محله آغاز کرد.

به نظر استاد، مداحی هرچه با اخلاص بیشتری همراه باشد، بیشتر به دل می‌نشیند؛ و از همین رو توصیه اش به جوانان مداح، داشتن اخلاص است.
کار مداحی را از چند سالگی شروع کردید؟ 
من اکنون ۸۷سال دارم و از ۸۰سال پیش یعنی از کودکی کار مداحی می‌کنم، البته آن زمان مداحی به شیوه کنونی نبود، بلکه نوحه خوانی بود که در هیات‌ها و دسته‌های سینه زنی اجرا می‌شد و من هم کارم را با نوحه خوانی شروع کردم.
کتاب «خزائن الاشعار» را می‌خواندم و در هیئت‌ها مداحی می‌کردم. اولین دفعه‌ای که می‌خواستم بخوانم مرا بغل کردند و روی چهارپایـه گذاشـتند. از خجالـت میلرزیدم.

 

مداحی در خانواده شما موروثی است؟
نه، پدر من که سال ۱۳۲۰ فوت کرد، خباز بود و در این کار نبود. من هم به طور اتفاقی در این مسیر قدم گذاشتم. کمی بالاتر از منزل ما در محله نوغان مشهد مسجدی بود که شب‌های محرم، هیات محله مان مراسم سینه زنی و نوحه خوانی داشت. من هم به نوحه خوانی علاقه‌مند شدم و دوست داشتم در این هیات بخوانم؛ برای همین اشعاری را از کتاب «خزانه‌های اشعار» مرحوم جوهری یا اشعار دیگر بزرگان برای خودم می‌نوشتم و در آن جلسات و هیات‌ها می‌خواندم. این روال ادامه یافت تا این که سال‌ها بعد، مداحی به شیوه کنونی رایج شد و من هم به اجرای آن پرداختم.
از اولین مداحی هایتان چیزی به خاطر دارید؟
بله، اولین مداحی ام را کنار مرحوم حاج آذر و حاج آقا هاشمی که شاعر بودند و اشعار مداحی را می‌سرودند، آغاز کردم. مرحوم حاج آذر هم نوحه می‌ساخت و هم خودش مداحی می‌کرد، اما حاج آقا هاشمی فقط اشعار نوحه را می‌ساخت و البته من هم که فقط مداحی می‌کردم، از اشعار و نوحه‌های ایشان استفاده می‌کردم. البته در کنار این دو بزرگوار، از اشعار آیینی دیگر شاعران همچون آقایان شفق و موید هم برای مداحی بهره می‌بردم.

برای رهبر معظم انقلاب هم تاکنون مداحی کرده اید؟
(با خنده)، بسیار زیاد. از آنجا که ایشان مشهدی هستند و سال‌های زیادی از دوران جوانی خود را در مشهد گذراندند، زیاد پیش می‌آمد که در حضور ایشان مداحی کنم؛ به طور مثال آن زمان ایشان امام جماعت مسجد کرامت بودند و من هم در همان مسجد مداحی می‌کردم. در تهران هم زیاد خدمت ایشان رسیده ایم.
صدای خوش و زیبا چقدر در اجرای یک مداحی خوب موثر است؟
صدا که در این زمینه حرف اول را می‌زند، اما صدا فقط یک رکن کار است، انتخاب شعر خوب و مناسب و مهم‌تر از همه، اخلاص است که به ویژه باید مورد توجه مداحان جوان امروز هم قرار گیرد.

از نظر شما مداح خوب چه ویژگی‌هایی دارد؟

مـداح خـوب فقط بایـد بـرای رضـای خـدا و اهـل بیـت(ع) کار کنـد. باید مداحـی را بلـد باشـد و زیـاد مطالعـه کنـد و بتواند شـعر حفـظ کند. الان کسـی شـعر حفـظ نمی‌کنـد بلکـه کاغذ دستشان می‌گیرند و می‌خواننـد. الان هم از روی موبایل می خوانند. قدیم‌ها این طور نبود.
در طول دهه‌های گذشته تغییری در سبک مداحی‌ها ایجاد شده است؟
بله، تغییرات زیادی کرده است. البته همان طور که رهبر معظم انقلاب گفته اند تغییر و نوآوری بد نیست و کسی مخالفتی با آن ندارد؛ زیرا قرار نیست یک جوان امروزی به سبک ۷۰سال پیش بخواند، درواقع آنچه باید لحاظ شود؛ انتخاب اشعار مناسب و نحوه اجراست.

استاد ادامه داد: به هرحال زمانی در همین شهر مشهد، فقط سه تا مداح و هفت تا هشت نوحه خوان بیشتر وجود نداشت، در حالی که امروز بیش از ۲هزار ذاکر اهل بیت در این شهر فعالیت دارند و طبیعی است اجرا‌های متنوع و بد و خوب زیادی هم وجود داشته باشد.

خداحافظ‌ای داغ بر دل نشسته
چه زیبا اکبرزاده همچون نامش در روز ولادت حضرت علی اکبر ملکوتی شد.

و ما چه غریبانه با پدر شعر آئینی کشور خداحافظی کردیم.
خداحافظی از همان جنس اشعار عاشورائیش.
از جنس خداحافظی حضرت علی اکبر از امام حسین علیه السلام.
پس خداحافظ‌ای قصه‌ی عاشقانه.
خداحافظ‌ای آبی روشن دل.
خداحافظ‌ای عطر شعر شبانه.
خداحافظ‌ای همنشین همیشه.
خداحافظ‌ای داغ بر دل نشسته.
تو تنها نمی‌مانی‌ای مانده بی من
تو را می‌سپارم به دل‌های خسته.