تحلیل روز؛ تحولات لیبی ۱۰ سال پس از سقوط قذافی

وسعت جغرافیایی و فاصله زیاد میان شهرها با پایتخت ومهمتر از همه سرکوب شدید اعتراضات از سوی رژیم قذافی باعث شد که امکان کنترل اعتراضات سخت و درگیری ها مسلحانه شود. اگر در قیام " روز خشم " (۱۴ فوریه ۲۰۱۱) مردم لیبی می‌توانستند در بنغازی یا طرابلس جمعیتی همچون قاهره یا تونس داشته باشند، قاعدتا می‌توانستند، از طریق اهرم جمعیت رژیم قذافی را سرنگون کنند. اما چنین چیزی نبود. پراکندگی جمعیت و اینکه پایتخت در گوشه‌ای از کشور قرار گرفته بود، به مردم این اجازه را می‌داد تا دور از نظارت شدید دولت مرکزی علیه آن قیام کنند. بنابراین هنگامی که قیام در این شهر‌ها شعله ور شد، مردم به طرف پادگان‌ها و مراکز نظامی حرکت و آن‌ها را تصرف کردند. بنابراین، سلاح به دست انقلابیون افتاد.

لیبی به دلایل مختلف برای غربی ها اهمیت زیادی دارد یکی از آن‌ها وجود ذخایر نفتی با کیفیت عالی در لیبی است. مصر و تونس فاقد چنین ذخایر زیر زمینی هستند، به همین دلیل، ناتو در این کشور های دخالت کمتری داشت اما نفت لیبی برای غربی‌ها بسیار اهمیت دارد. گفته می‌شود ذخایر نفت لیبی به اندازه کل قاره آفریقاست. دلیل دوم اینکه لیبی به بازار‌های مصرف اروپا بسیار نزدیک است. مسئله دیگری که برای قدرت‌های غربی اهمیت داشت، وجود سلاح‌های راهبردی، موشک‌های دور برد، سلاح‌های شیمیایی و ذخایر مواد هسته‌ای در لیبی بود. البته رژیم قذافی تجهیزات مربوط به فعالیت‌های هسته‌ای لیبی را به آمریکا تحویل داده بود، اما بخشی از ذخایر مواد هسته‌ای همچنان در لیبی باقی مانده بود. این ذخایر هسته‌ای به گونه‌ای بود که لیبی را قادر می‌کرد، به سرعت به یک کشور هسته‌ای تبدیل شود. بنابراین، غربی‌ها برای اینکه سلاح‌های لیبی را محدود کنند و قدرت نظامی این کشور را از بین ببرند، مجوز دخالت ناتو در لیبی را صادر کردند. ناتو هم تاسیسات دفاعی و انبار‌های مهمات و تجهیزات نظامی لیبی را هدف قرار داد. عامل دیگر آنکه، غربی‌ها تصور می‌کردند که تشکیل حکومت اسلامی در سواحل جنوبی دریای مدیترانه برای اروپا و دنیای غرب خطرناک است. آنان گمان می‌کردند اگر در لیبی توپی به طرف اروپا نشانه گیری شود؛ به راحتی می‌تواند این قاره را زیر آتش خود بگیرد. چرا که لیبی به اروپا خیلی نزدیک است. این تصور سبب شد ناتو در لیبی دخالت کند. چهارمین عامل دخالت ناتو در لیبی، وجود ثروت عظیمی بود که قذافی داشت. 

لیبی با دخالت خارجی دچار بحران داخلی شد با این حال، سرنوشت سیاسی لیبی همچنان در ابهام است. لیبی بعد از سقوط دیکتاتوری معمر قذافی همچنان صحنه درگیری گروه های مختلف است. نتیجه آن رکود اقتصادی و عدم امنیت شهروندان برای کشور است. به رغم مذاکرات و امید‌های منطقه‌ای و بین المللی برای به نتیجه رسیدن مذاکرت صلح لیبی، صحنه سیاسی این کشور محل قدرت نمایی و سهم خواهی کشور‌ها و گروه‌های سیاسی است، این در حالی است که جنگ فرسایشی، فراز و نشیب‌های پیش روی مذاکرات حل بحران لیبی،​ همه گیری بیماری کوئید ۱۹ و افزایش تحرکات گروه‌های تروریستی و خطر گسترش فعالیت آن‌ها در آفریقا و اروپا، لیبی را بیش از پیش در خطر انحلال و نابودی قرار داده است.