آئین‌های عزاداری ماه محرم در جنوب کشور

به گزارش خبرگزاری صداوسیما: عزاداری ماه محرم در جنوب ایران – به‌ویژه در استان‌هایی مانند خوزستان، بوشهر، هرمزگان و جنوب فارس – جلوه‌های منحصربه‌فردی دارد که با تأثیر از فرهنگ بومی، اقلیم، و ترکیب اقوام گوناگون (عرب، بوشهری، بندری، بلوچ و لر) شکل گرفته است. این آیین‌ها دارای رنگ‌وبوی خاصی هستند و بسیاری از آنها میراث معنوی ثبت‌شده به شمار می‌روند.

در ادامه، با برخی از مهم‌ترین آیین‌ها و رسوم عزاداری محرم در جنوب کشور آشنا می‌شوید:

۱. مراسم سنج و دمام (بوشهر، خوزستان، هرمزگان)

از شاخص‌ترین آیین‌های جنوب کشور در محرم است.

سنج و دمام ترکیبی از طبل‌های بزرگ (دمام) و سنج‌های فلزی است که به‌صورت گروهی نواخته می‌شوند و حس حماسه، غم و اتحاد را القا می‌کنند.

این مراسم اغلب در شب‌های محرم، به‌ویژه دهه اول، در دسته‌های منظم برگزار می‌شود و فضایی پرشور ایجاد می‌کند.

این آیین ریشه در فرهنگ دریانوردی بوشهری‌ها دارد، اما در بسیاری از شهر‌های جنوب رواج یافته است.

۲. علم‌گردانی و نخل‌گردانی

در برخی مناطق جنوبی، مانند بندرعباس یا اهواز، مراسم حمل علم‌ها یا "علَم‌گردانی" با شکوه برگزار می‌شود.

این علم‌ها اغلب مزین به پارچه‌های سبز و سیاه، آیینه و نماد‌هایی از کربلا هستند.

در برخی مناطق مانند لارستان، آیینی شبیه نخل‌گردانی یزد نیز دیده می‌شود.

۳. روضه‌خوانی با لهجه محلی و عربی

در خوزستان، به‌ویژه در مناطق عرب‌نشین (مانند اهواز، شادگان، خرمشهر)، مرثیه‌خوانی به زبان عربی و با نغمه‌های خاص انجام می‌شود.

برخی از مداحان جنوبی نوحه‌ها را با سبک‌های خاص محلی می‌خوانند که تأثیر زیادی بر احساسات مردم دارد.

۴. خرقه‌پوشی (در برخی مناطق بوشهر)

رسمی است که در آن افراد در مراسم خاصی، لباس یا خرقه سیاه مخصوصی بر تن می‌کنند و عهد می‌بندند که تا پایان محرم آن را از تن درنیاورند.

این خرقه نماد سوگ و تعهد به امام حسین (ع) است.

۵. پذیرایی‌های خاص و نذری‌های محلی

در جنوب، غذا‌های نذری خاصی مانند قیمه بوشهری، هریسه (نوعی حلیم محلی)، ماهی سرخ‌شده، قلیه‌ماهی، آش‌های محلی و... توزیع می‌شود.

در مناطق عرب‌نشین خوزستان، غذای نذری عربی مانند مرگ لحم (مرغ و گوشت) یا "بریانی" هم پخته می‌شود.

۶. شام غریبان دریایی (در بوشهر و بنادر جنوب)

در برخی شهر‌های ساحلی، مانند بوشهر، مراسم شام غریبان را با روشن کردن شمع در کنار دریا یا حرکت قایق‌هایی با چراغ و پرچم مشکی برگزار می‌کنند.

این آیین نماد مظلومیت اهل بیت و غربت آنهاست.

۷. دسته‌های عزاداری با لباس محلی

عزاداران در جنوب گاهی با لباس سنتی خود – مانند دشداشه عربی یا لباس‌های بندری – در دسته‌های عزاداری شرکت می‌کنند.

این ترکیب لباس محلی و آیین مذهبی جلوه‌ای ویژه و فرهنگی دارد.

۸. آیین «کُتَل» در خوزستان

در برخی شهر‌های خوزستان مانند شوش و دزفول، «کتل» سازه‌ای نمادین است که با اسب، شمشیر، عَلم و آیینه تزئین می‌شود و به‌عنوان نماد کاروان کربلا در دسته‌ها حرکت می‌کند.