رخت سیاه بر تن عروس زاگرس

به گزارش خبرگزاری صدا وسیما ایلام ؛ ایلام را با درختان بلوط و بنه اش می شناسند و طبیعت بکری که در برخی از نقاط، ناخودآگاه این سوال را در ذهن آدم ایجاد می کند که مگر، بهشت چیزی غیر از این است؟! اصلاً به خاطر همین زیبایی هاست که لقب عروس زاگرس را به آن داده اند؛ اما عروس زاگرس این روزها حال و روز خوشی ندارد و از آن همه زیبایی، خاکستری سیاه بر چهره اش نشسته است و درختان کهنسال و تنومندی که گاه و بی گاه در آتشِ ندانم کاریِ عده ای و بی خیالیِ برخی دیگر می سوزند و به خاکستر تبدیل می شوند تا این عروس زیبای زاگرس  باشد که پیرهنِ سبز مخملی اش را با رختی سیاه عوض کند و در چشم هر بیننده ای حسرت بنشاند و این برای استانی که می شود، گفت یکی از برجسته ترین امتیازاتش، همین طبیعت بکرِ آن است، زنگ خطری جدی است.

از گستره ۲ میلیون هکتاری استان ایلام، یک میلیون و ۷۰۰ هزار هکتارِ آن را اراضی طبیعی تشکیل داده‌  که از این میزان ۶۴۰ هزار هکتار جنگل به ویژه درخت بلوط است.

و حالا 5 سال است که آتش به جان این جنگل ها افتاده و مانند آتش زیرخاکستر هر لحظه در کمین است تا هر بار از سویی سر برآورد.

به گفته "غلامرضا فتحی، فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی استان ایلام" ؛ از ابتدای امسال تاکنون بیش از 70 مورد آتش سوزی به وسعت 130 هکتار در عرصه‌های جنگلی و زمین‌های کشاورزی استان رخ داده است. عمق ماجرا به گونه ایست که تقریبا هر روز شاهد خبر آتش سوزی در جنگل ها و مراتع استان هستیم. تیترهایی که دل ها را می سوزاند:

آتش‌سوزی در جنگل های زاگرس

۴۵۰ هزار هکتار از مناطق جنگلی ایلام از نظر حریق در موقعیت «فوق بحرانی» است

10 هکتار از اراضی تنگه‌ی «قیر» طعمه‌ی آتش شد

سرایت آتش به عرصه‌های طبیعی چرداول

4 ساعت جدال با آتش در "سیاه ‌کوه" ایلام

شناسایی 218 نقطه و کانون بحرانی برای مقابله با آتش‌سوزی در جنگل‌های ایلام

و این یعنی اعلام وضعیت بحرانی در طبیعت و حیات وحش ایلام؛ و در حالی که هیچ کس نمی تواند به درستی آماری از نابودی گونه های مختلف جانوری و حیوانی به ویژه ساکنان درختان بلوط،  _ سنجاب_ هایی که بومی و خاص طبیعت ایلام هستند را تخمین بزند، نگرانی ها از ادامه ی سریالیِ آتش سوزی ها و نابودی طبیعت و حیات وحش در ایلام موج می زند. 

اماعلت چیست؟

بنابر اعلام کارشناسان، بارندگی‌های امسال و سال گذشته باعث رشد پوشش گیاهی در مناطق مختلف استان شده؛ موضوعی که با سهل‌انگاری و بی‌احتیاطی انسان‌ها (هم جوامع محلی و هم گردشگران) به بلایی مخاطره انگیز برای طبیعت تبدیل شده است.

مسئولان هم دیدگاه مشابهی با نظر کارشناسان دارند.

"فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی استان" می گوید؛ 90 درصد از آتش سوزی ها عامل انسانی دارد و تنها 10 درصد آن به عوامل طبیعی مربوط می شود.

"غلامرضا فتحی" با اشاره ی مصداقی به برخی از سهل انگاری های صورت گرفته در این خصوص  می گوید: آتش سوزی منطقه "نصریانِ دهلران" به خاطر جوشکاری دکل های برق رخ داد؛ ضمن این که انداختن ته سیگار در طبیعت، زغال سازان، شکارچیان، کوهنوردان، گردشگران، لالوهایی که برای گرفتن سقز از درختان بنه به دل جنگل ها می روند و برای درست کردن چای و پختن یا گرم کردن غذا آتش روشن می کنند، نیز از دلایل آتش سوزی های اخیر بوده است و تنها در موارد اندکی از جمله: تونل ایوان بر اثر وزش باد و برخورد کابل های فشار قوی با یکدیگر و نیز وقوع رعد و برق در ارتفاعات قاضی خانِ سیروان آتش سوزی به علت عوامل طبیعی رخ داده است.

"رضا احمدی، مدیر کل منابع طبیعی" اما عامل انسانی را در آتش سوزی ها 100 درصد عنوان می کند.

و اما علت جرقه خوردن آتش سوزی ها در 5 سال اخیر چیست و چرا در سال های گذشته شاهد آتش سوزی در سطح استان نبوده ایم؟

 به زعم احمدی مدیرکل منابع طبیعی، پس از جنگ تحمیلی مردم تا چند سالی مشغول بازسازی خرابی های جنگ بودند و کمتر به دل طبیعت می رفتند اما اوایل دهه هشتاد تمایل مردم به تفریح، شکار و کوهنوردی افزایش پیدا کرد؛ این امر و سهل انگاری برخی از افراد با روشن کردن آتش در طبیعت و خاموش نکردن آن دامنه آتش بر جان طبیعت زد.

اما این که چرا در سال های قبل، ایلام شاهد آتش سوزی نبوده است؛ از زبان مردم هم خواندنی ست.

"رحمت الله مجیدی"، که به گفته ی خودش در آستانه ی 90 سالگی ست می گوید: در تمامِ سال هایی که از خدا عمر گرفته ام به یاد ندارم که در هیچ جایی از طبیعت ایلام، آتش سوزی رخ داده باشد؛ چون که در آن زمان شهرنشینی به صورت امروزی وجود نداشت و مردم در دل طبیعت زندگی می کردند و با آن انس و الفت داشتند؛ بنابراین می دانستند که سهل انگاری در روشن کردن آتش و رها کردن آن چه تبعاتی در پی دارد.

انداختن توپ در زمین رسانه ها

در حالی که مدیرکل منابع طبیعی بر این باور است که فرهنگ سازی کافی در خصوص مراقبت از طبیعت صورت گرفته است و 9/99 مردم حافظ طبیعت هستند، فتحی، فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی استان با انداختن توپ در زمین رسانه ها به ویژه صداوسیما، فرهنگ سازی در این زمینه را وظیفه ی این رسانه می داند و می گوید، منابع طبیعی در این خصوص توان اختصاص اعتبار نیز ندارد.

اما مدیرکل منابع طبیعی از انعقاد قرارداد فرهنگی با صداوسیمای مرکز ایلام خبر می دهد و می گوید: هر ساله برنامه هایی هم در این خصوص ساخته شده اما امسال تاکنون برنامه ای تولید نشده است.

استفاده از زبانی آشنا برای فرهنگ سازی

"مهدی نورمحمدی، مستندساز برجسته استان و کشور" که در حال ساخت یک فیلم مستند با هزینه ی شخصی خود در خصوص دلایل آتش سوزی های استان است، می گوید: هزینه ریالی اطفاء حریق بسیار بیشتر از ساخت یک فیلم یا کلیپ های تاثیرگذار در خصوص حفاظت از طبیعت خواهد بود، امری که متاسفانه از آن غفلت شده است.

نورمحمدی یکی از عمده ترین دلایل آتش سوزی های اخیر را بیگانگی جوانان با طبیعت و اهمیت حفاظت از آن عنوان کرد و افزود: بسیاری از افرادی که اکثرا از قشر جوان جامعه هستند، گاهی به بهانه ای مانند گرفتن عکس برای پروفایل خود در فضای مجازی به طبیعت می روند و در کنار آتشی که به این منظور روشن کرده اند، عکس می گیرند و در حالی که غرق در حال و هوای فضای مجازی هستند، آن را همان طور رها کرده و برمی گردند.

این فعال محیط زیستی ادامه می دهد: با تغییر سبک زندگی از محیط طبیعت به فضای شهری و بیگانگی و غریبگی نسل جدید با طبیعت، ضرورتِ فرهنگ سازی و آگاهی بخشی در این زمینه بیشتر از پیش شده است.

وی با یادآوری اثربخشی زبان هنر در همگانی شدن فرهنگ حفاظت از محیط زیست و منابع طبیعی، گفت: با پیشرفت سریع تکنولوژی، نوع آموزش نیز تغییر می کند و استفاده از شیوه های کارشناس محور در برنامه سازی و یا نصب بنر در سطح شهر دیگر جوابگو نیست و بايد از رسانه های نوين به خصوص تصوير، برای القاء فرهنگ زيست محيطی و تاثيرگذار بهره گرفت.

حال چگونه باید به جنگ آتش رفت؟

آنچه مسئولان از امکانات موجود می گویند؛ امکاناتی مثل دمنده، بیل و کلنگ، آتش بُر و ... تنها تجهیزاتی سنتی ست که پاسخگوی بحرانی ترین منطقه ی زاگرس که به گفته ی خودِ مسئولان ۴۵۰ هزار هکتار از مناطق جنگلی اش از نظر حریق در موقعیت «فوق بحرانی» قرار دارد، نیست؛ موضوعی که موجب جرقه زدن سوالاتی از این دست در ذهن مردم می شود که:

چرا آتش سوزیِ مراتع و جنگل های چوار 5 روز به طول انجامید؟

 و

چرا مقهور آتش می شویم؟

و سوالی مانند این که:

مگر می شود، با دست خالی به نبرد آتش رفت؟

"احمدی مدیرکل منابع طبیعی" در پاسخ به این پرسش ها می گوید: برخی از مناطق، صعب العبور و غیر قابل دسترس هستند و مهار آتش در این مناطق بسیار دشوار است در صورتی که همین آتش سوزی اگر در مناطقی مانند حاشیه شهرها رخ دهد به راحتی قابل کنترل است.

وی این را هم گفت که رایزنی هایی با مسئولان کشوری برای اختصاص بالگرد انجام شده و قول هایی هم داده شده است؛ اما در باره زمان تحقق این امر در حال حاضر نمی توان سخنی بر زبان آورد.

"فتحی، فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی استان" هم می گوید: اجاره بالگرد بسیار سنگین است و برای هر ساعت 17 میلیون تومان هزینه دارد و این در حالی ست که خاموش کردن هر آتش سوزی حداقل 8 ساعت طول خواهد کشید.

قیمت هر درخت چقدر است؟!

با بیان این محاسبه ی ریالی از سوی این مقام مسئول، ناخودآگاه ذهنم به سال 95 و مصاحبه خبرگزاری مهر با مدیرکل منابع طبیعی استان رفت:

"رضا احمدی در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: ارزش ژنتیکی و اکولوژیکی هر اصله درخت بلوط بر اساس آخرین اطلاعات علمی دنیا ۲۰۰ هزار دلار معادل بیش از شش میلیارد ریال است.

وی افزود: ارزش این درختان بر اساس سازماندهی محیط زیست و حفظ آب و خاک ، اکسیژن دهی و ترسیب کربن  محاسبه می شود و هنگامی که یک هکتار جنگل در ایلام بر اثر آتش سوزی نابود شد، به معنای این است که ۱۰۰ اصله درخت معادل ۶۰ هزار میلیارد ریال به استان خسارت وارد شده است."

با توجه به مقایسه این محاسبات آیا ارزش اقتصادی نجات یک اصله درخت بسیار به صرفه تر از اجاره ی هواپیما نیست؟!

و نکته قابل تامل دیگر در پاسخ به این اظهارات، ارزش معنوی درختان است که بر اساس محاسبات جهانی، هر درخت در سال، ۳۶۵ دلار اکسیژن تولید می کند که برای یک درخت ۱۰۰ساله حدود ۳۶۵۰۰ دلار معادل ٤٠٠ميليون تومان است، موضوعی که باید مورد توجه جدی قرار بگیرد.

اختصاص بالگرد، آبی بر روی آتش

اما موضوع آتشِ هر روزه ای که بر جان طبیعت و محیط زیست ایلام افتاده است، آنقدر سوزناک و جدیست که ارزش پیگیری بیشتری دارد. بنابراین در تماس تلفنی با "رییس مرکز کنترل و پشتیبانی اطفاء حریق هوایی کشور" موضوع را پیگیری کردم.

"محمدمهدی نوری آل آقا" با بیان این که طرح استقرار دائم پایگاه هوایی اطفاء حریقِ ایلام در دولت و مجلس مطرح شده است، گفت: مشکلات مالی این طرح رفع شده است و در صورت فراهم شدن بستر مناسب و احداث پایگاه از سوی مسئولان استانی، تا یک ماه آینده و حداکثر تا اردیبهشت سال آتی استان ایلام دارای بالگرد و پایگاه دائمی اطفاء حریق هوایی خواهد شد.

"سعید رضا کریمیان، رئیس ستاد مدیریت بحران استان" نیز در خصوص احداث پایگاه هوایی اطفاء حریق در ایلام می گوید: کار احداث پایگاه هوایی استان با اعتباری بالغ بر 5 میلیارد تومان به پایان رسیده و به هلال احمر تحویل داده شده است.

با طبیعت دوست خواهیم شد اگر خوب به او گوش بسپاریم و اجازه دهیم که اطلاعیه هایش بی طرفانه وارد ذهنمان شود؛ آن وقت با حس کردن مهربانی اش، هر کدام از ما یک حافظِ عاشق برای طبیعت خواهیم شد.

نویسنده: زهرا پور اسماعیل